Vertellen op het AZC
Blog geschreven door Vertelacademie docent Annelieke Dortant
De 4e editie van het Storytellingfestival Vertel! op 13 mei heeft als thema 'nieuwe buren.' Wij publiceren in de aanloop naar en na afloop van het festival een drieluik over het vertellen met vluchtelingen en statushouders. Deel 1: vertellen met en voor kinderen in het AZC.
Toegegeven: toen ik de vraag kreeg of ik een vertelvoorstelling wilde maken voor de kinderen op het AZC had ik mijn bedenkingen. Jazeker, ik had veel ervaring met vertellen voor kinderen. En jazeker, uitgerekend deze kindergroep kende ik goed, omdat ik er wekelijks met een vrijwilligersteam kinderclub draaide. Maar precies dáárom was ik terughoudend. Ik wist als geen ander hoe wisselend de beheersing van de Nederlandse taal was binnen de groep. In combinatie met een vaak heftige groepsdynamiek betwijfelde ik of een verteld verhaal zou aanslaan. Maar ik wist ook: er is maar één manier om daar achter te komen. Daarom trok ik mijn stoute vertelschoenen aan en ging ervoor. Mijn opdracht: de kinderen meenemen door het verhaal van ‘De Mooiste Vis van de Zee’. Zij zouden na mijn vertelling de onderwaterwereld zelf gaan kleien.
In de verhaalwereld duiken
Het moment dat de kinderen mijn verhaal ‘instapten’ was magisch. Samen met de andere vrijwilligers had ik met blauwe doeken een verteltheatertje gemaakt. Vanaf het moment dat de kinderen tussen de doeken kropen, waren ze in de zee. De AZ-Zee. Ze begonnen meteen in verschillende talen te benoemen wat ze allemaal zagen onder water. Want ja, wie een verhaal eenmaal is ingedoken, ziet van alles. De kinderen zwommen verder de vertelwereld in met behulp van afbeeldingen uit het prentenboek op groot scherm.
Expressie en interactie
Ik vertelde met alle expressie die ik in me had bijbehorend verhaal. Alleen dát al maakte dat ze overrompeld toekeken. Degenen die een beetje beter Nederlands begrepen herkenden in de beelden op het scherm stukjes verhaallijn. De schelpjes onder de zitplekjes moesten bovendien steeds omhoog gehouden worden als de vis met de glinsterende schubben in beeld kwam. Zo konden ook de kinderen die de taal helemaal niet machtig waren actief mee doen. Resultaat: een enorm gefocust publiek dat na de vertelling de meest levendige onderwaterdieren boetseerde.
Praatje, plaatje, daadje
“Plaatje, praatje, daadje”: het bleek een gouden formule. Het verteltheatertje werd een vast programmaonderdeel van de kinderclubs. Een greep uit de vertellingen: ‘Holle Bolle Gijs’ in de aanloop naar een Efteling-excursie; ‘de draad van Alexander Calder’, voorafgaand aan een mobile-maak-workshop. Unieke herinneringen werden de Arabische jongens, die alles navertelden in hun moedertaal, met exact mijn intonatie, kijkrichtingen en bewegingen. En de Afghaanse jongen die geen woord Nederlands sprak, maar een tweede keer kwam luisteren, om nóg sneller zijn rode lapje omhoog te houden als de mantel van Sint Maarten in beeld kwam. Of het Eritrese meisje dat mij al tijden kende, maar buiten het theater naar me toekwam, me indringend aankeek en plechtig zei : “Volgens mij ben jij van die verhaaltjes.” Alsof ik ineens een ander iemand werd binnen de verteldoeken.
Vertellen zonder woorden
Afgelopen augustus ben ik moeder geworden en past het niet meer om wekelijks op het AZC te zijn. Toch is het mijn verteltheatertje dat me regelmatig laat komen. Dat is té bijzonder om los te laten. En natuurlijk blijf ik vertellen aan mijn baby’tje, dat nog geen woord kan zeggen. Immers, als ik iets geleerd heb van de kinderen van het AZC, is het dat je geen gedeelde gesproken taal nodig hebt om samen verhalen te maken. Een verhaal zegt meer dan duizend woorden!
Annelieke Dortant is een verteller, die eveneens als vrijwilligster bij Stichting De Vrolijkheid op het AZC in Utrecht actief is. Stichting de Vrolijkheid is een netwerk van professionele kunstenaars, kinderen, jongeren en ouders, die samen wekelijks workshops en kunstprojecten op asielzoekerscentra organiseert. Voor de Vertelacademie begeleidt zij sinds december 2021 eveneens cursussen Storytelling voor De Voorkamer, een interculturele ontmoetingsplek voor (nieuwe) Utrechters.