Gastblog geschreven door Marja Vijn
Verhalen vertellen kent vele vormen. Ook schrijven is een verhaal vertellen. Sinds een paar jaar schrijf ik korte verhalen en uit nieuwsgierigheid volgde ik ook de basiscursus verhalen vertellen.
Als schrijver vind ik het heerlijk om woorden te geven aan dat wat ik in mijn verbeelding zie gebeuren. Een verhaal kan alle kanten op, de mogelijkheden zijn eindeloos.
Verhalen schrijven
Al schrijvend stoei ik met woorden. De woorden die ik kies geven ritme, sfeer en betekenis. Ik schrijf zinnen, verander ze, draai ze om, verplaats ze, net zolang tot het verhaal staat. Dan laat ik het rusten. Na een paar dagen of weken lees ik mijn verhaal opnieuw. Meestal zie ik dan de grote lijnen beter. Ik herken de sterke en zwakke delen van het verhaal, ik voeg zinnen toe of haal ze juist weg, zie ineens dat er iets mist waardoor er verwarring ontstaat voor de lezer. In mijn geschreven verhaal telt elk woord, zelfs elke komma of punt.
Mijn woorden zijn straks het enige wat de lezer heeft om het verhaal tot zich te nemen. Die woorden komen los van mij als verteller van het verhaal, het papier of het scherm wordt het medium. Als schrijver filter ik mijzelf weg. Het verhaal wordt van zichzelf en de woorden liggen vast, inclusief komma’s en punten.
Verhalen vertellen
Tijdens de basiscursus verhalen vertellen was ik nieuwsgierig naar de overeenkomsten en verschillen tussen het schrijven en het vertellen van een verhaal.
Er bleken vele overeenkomsten. Zo is de verhaalopbouw, met expositie, motorisch moment, climax, afloop en eindbeeld, in beide vormen hetzelfde.
Zowel de schrijver als de verteller kiest bewust voor een bepaald perspectief en voor de tegenwoordige of verleden tijd.
Zintuiglijke belevingen geven zowel bij het schrijven als bij het vertellen veel diepte, waardoor de lezer en de luisteraar meegenomen worden in het verhaal.
En of ik nu een verhaal schrijf of een verhaal vertel, het is essentieel om me ermee te verbinden, te weten waarin ik geraakt wordt en wat ik over wilt brengen.
Verschil tussen vertellen en schrijven
Ik ervaar ook hele duidelijke verschillen.
Een geschreven verhaal ligt vast. Het valt onder het auteursrecht, het is meestal niet de bedoeling dat iemand het verandert. Over elk woord, elke zin, is intensief nagedacht. Als schrijver ben ik er niet bij als het verhaal ontvangen wordt. Ik zie niet de intensiteit van de beleving of de verveeldheid van de lezer, ik maak niet de zucht mee waarmee de laatste woorden worden gelezen.
Bij een verhaal dat verteld wordt, is dat heel anders. Als verteller ervaar ik hoe de luisteraar het verhaal ontvangt. Ik zie de ogen, of het wegkijken, ik ervaar de geboeidheid. Er is een interactie, waar ik het verhaal zelf, of mijn vertolking daarvan, aan aanpas. Een verteld verhaal zal elke keer anders klinken, en als verteller ben ik deel van het verhaal. Mijn gezichtsuitdrukking, de taal van mijn handen en lichaam, alles draagt het verhaal.
Soms past vertellen, soms schrijven
Een verhaal dat verteld wordt is voortdurend in beweging, net als de verteller daarvan.
Het geschreven verhaal is vastgelegd. Als lezer kun je terugbladeren, herlezen en beleven in je eigen tempo.
Soms past het één, soms het ander.
Marja Vijn