Erfgoed Vertel Event (EVE) 2019 - verslag

Op maandag 20 mei 2019 werd voor de tweede keer een Erfgoed Vertel Event georganiseerd. Professionals uit de erfgoedwereld bogen zich in Museumpark Archeon over de vraag: "Hoe vertel je zo goed mogelijk het verhaal van jouw museum, fort, kasteel of andere erfgoedlocatie?"

Keynote-sprekers gaven hun kijk op de kwestie en in workshops werd het onderwerp verder uitgediept. Klik hier voor een pdf met het programma van de dag.

Het Erfgoed Vertel Event werd georganiseerd door Storytelling Centre, de Vertelacademie en Stichting Vertellen, en is mede mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van de Federation for European Storytelling.

Hieronder vind je (binnenkort) verslagen en foto's van de verschillende programma-onderdelen. Je kunt op de foto's klikken voor een grotere weergave. Fotograaf: Guerite Flury.

Het Erfgoed Vertel Event was mogelijk dankzij een financiële bijdrage van de EU via de Federation for European Storytelling (FEST).

Storywalk

De deelnemers werden in Archeon ontvangen met een storywalk door het park, verzorgd door archeotolken van Archeon en een aantal externe verhalenvertellers:

Erik Maassen
Eelco van der Kooij
Ellen Kempers
Helma Hartman
Marjon Bosch
Els van der Burg
Willem Hassoldt
Emma van Dobben

Opening

Na de lunch heet dagvoorzitter Raymond den Boestert alle deelnemers welkom namens de organiserende organisaties: Storytelling Centre, Vertelacademie en Stichting Vertellen.

Tijdens deze dag staat het verhaal centraal. Tegenwoordig lijkt alles wel een verhaal te zijn.
Dus het is goed bij de opening van deze werkconferentie stil te staan bij de vraag, wat is dat eigenlijk een verhaal? Waaraan moet een goede vertelling voldoen?

Reacties uit de zaal:

Een verhaal ….
moet boeien
het moet aansluiten aan de belevingswereld van de toehoorder
het moet raken aan iets in jezelf
moet je meenemen in de wereld van de verteller
moet beelden oproepen en beelden laten zien (communiceren in beelden)
moet verbinden
moet structuur hebben
verandert iets
verrijkt
doet iets met je hoofd en je hart
laat je inleven in een situatie of in een persoon

Keynote Tom Brink - Anne Frank Huis

Keynote door Tom Brink, Hoofd publicaties & presentaties van het Anne Frank Huis.

Na een verbouwing van 2 jaar heeft het Anne Frank Huis eind 2018 haar deuren geopend met een nieuwe presentatie. Voorheen stond het huis als plek waar het verhaal zich afspeelde centraal. In de nieuwe presentatie staat het verhaal van de familie Frank centraal.

Bezoekers maken in het museum gebruik van een audiotour waarin het verhaal van de familie Frank chronologisch wordt verteld.

Het verhaal is in drie episoden verdeeld: Voor het Achterhuis, In het Achterhuis en Na het Achterhuis. Elke episode vertelt een deel van het familieverhaal en werpt tegelijkertijd een licht op andere aspecten van de oorlog en op verhalen van tijdgenoten.

Het museum heeft gekozen voor de afwisseling in vertelperspectief, omdat dit zorgt voor meer beleving en omdat dit de bezoeker meer identificatiemogelijkheden biedt.

Tom Brink gaf in zijn presentatie voorbeelden hoe Holocaust musea in het buitenland vanuit verschillend perspectief hun verhaal presenteren en welke effecten dat heeft.

Download hier een uitgebreid verslag inclusief weblinks.
Lees hier een artikel in de NRC over het vernieuwde Anne Frank Huis.

Keynote Dr. James Bradburne - Pallazo Brera museum Milaan

Keynote door Dr. James Bradburne, directeur van Pallazo Brera museum, Milaan

In een museum zijn het meestal de deskundigen die het verhaal vertellen. Op kleine bordjes naast de schilderijen staat een uitleg, het zijn korte verhaaltjes. Degene die deze uitleg heeft geschreven, de expert, bepaalt de inhoud. Hij vertelt het verhaal. De bezoeker, de leek, kijkt ernaar. Deze machtsstructuur zorgt ervoor dat de museumbezoeker zich niet kan identificeren met het kunstwerk. Hij is maar een leek, wat weet hij er nou van?

Volgens Bradburne moet de stem van de bezoeker gehoord worden. Zijn stem moet onder andere doorklinken in de stukjes die te lezen zijn bij de kunstwerken. In het Pallazo Brera museum zijn alle werken dan ook van nieuwe teksten voorzien, zodat ook het verhaal van de bezoeker gehoord wordt.

Download hier een uitgebreid verslag.

Workshop 'Tell me your story' - Nordic Storytelling Centre Västerbotten

Workshop door Robert Herrala van het Nordic Storytelling Centre in Västerbotten, Zweden

Robert Heralla is afdelingsleider en artistiek directeur van het Nordic Storytelling Centre in Västerbotten. Dit is een regio in het noorden van Zweden met slechts een kleine populatie.

De populatie is zo klein dat men zich in het verleden vaak voor deze plek schaamde. Wanneer je aan iemand uit Västerbotten vroeg waar hij vandaan kwam, durfde hij dat eigenlijk niet te zeggen. Immers boven Stockholm bestond geen cultuur. Boven Stockholm zijn bossen, bergen, rivieren en meren, maar geen cultuur. Hierdoor ervaarden de inwoners van Västerbotten dat hun verhalen er eigenlijk niet toe deden. Er ontstond een cultuur van schaamte.

Toen de eerste roman uitkwam geschreven door iemand uit dit gebied was dit een groot succes. De mensen ontdekten dat ze graag luisterden naar elkaars verhalen. Het zelfrespect nam toe.

In Västerbotten hebben ze uiteindelijk op geslaagde wijze het lokale cultureel erfgoed samengevoegd met het verhalen vertellen. Heel veel lokale organisaties hebben samengewerkt met als doel om zowel de lokale bewoners als externe bezoekers uit te nodigen om het lokale cultureel erfgoed te (her)ontdekken door middel van het vertelde verhaal.

Telkens weer werd de vraag gesteld, “wie ben je, waar ben jij in geïnteresseerd?” Medewerkers van het Nordic Storytelling Centrum gingen met deze vragen op zoek naar mensen in hun omgeving. Naar mensen wiens stem nog niet werd gehoord. Ze ontdekten dat de stem van vrouwen volledig ontbrak in elk verhaal. Zo starten ze met dialogen en gebruikten storytelling om de stem van vrouwen te laten horen.

Na deze inleiding werden we in groepen verdeeld. We kregen de volgende vraag mee:

“Naar welke stem wordt er in jouw museum nog niet geluisterd? Welke mensen krijgen geen stem, maar zijn wel degelijk de moeite waard om naar te luisteren?”

Voor ons groepje was dit een zeer moeilijk vraag om te beantwoorden. Veelal kwamen daar de woorden “vluchtelingen en immigranten” voorbij. In de praktijk blijkt het erg moeilijk te zijn om deze mensen bij het museum te betrekken. Er worden wel pogingen gedaan, maar de groepen zijn moeilijk te bereiken.

Na afloop werd er geconcludeerd dat om deze groepen te bereiken er iemand nodig is die dezelfde taal spreekt en de cultuur begrijpt. Dan kun je een start maken met de dialoog en de verhalen van deze mensen de ruimte geven.

Workshop 'Digital storytelling' - Antenna International

Workshop 'Hart van steen' - Storytrail

Workshop ‘Hart van Steen’ door Henke Lever, initiator van Storytrail

In een Storytrail neemt de verhalenverteller je mee op avontuur door de historie. Belangrijk punt is dat de Storytrail start vanuit de passie en de drang van de mensen die toen leefden, zodat we van daaruit het verhaal van de erfgoedlocatie kunnen beleven.

Hoe neem je mensen mee in je erfgoedverhaal? Belangrijk hierbij is dat de mensen zich kunnen identificeren met verhaal. Verder komen er een aantal technieken bij kijken: theater, verhalen vertellen, mentalisme. Storytrail heeft in de afgelopen 20 jaar een vorm ontwikkeld gericht op kennisoverdracht via beleving.

De afkorting van het Erfgoed Vertel Event (EVE) werd gebruikt om deze vorm te verduidelijken.

Essentie.
De essentie van wat er verteld wordt is waar. De feiten zijn gecheckt en kloppen. Maar een fictief raamverhaal kan helpen om te begrijpen, om je in te kunnen leven. Daarmee krijg je mensen in verbinding met het verhaal. Door te overdrijven, het groter te maken, onthoudt men het beter.

Verandering.
Verandering is nodig om op een andere manier je verhaal te vertellen, je verhaal op te tuigen. Geschiedenis kan op verschillende manieren verteld worden. De essentie blijft, daaromheen mag gespeeld worden. Verandering kan leuk zijn. Je leert er iets van. Die mindset is noodzaak voor de cultuur binnen een erfgoedorganisatie om relevant te blijven bij het veranderende publiek. Met een spelvorm uit de theatersport werd dit duidelijk gemaakt en konden de deelnemers ervaren dat het niet erg is als je iets nog niet kent/ kunt.

Emotie.
Belangrijk is dat de mensen zich kunnen identificeren met het verhaal. Start vanuit de passie en de drang van de mensen die toen leefden, zodat we van daaruit het verhaal van de erfgoedlocatie kunnen beleven.

De deelnemers kregen de opdracht om in een korte tijd een begin van het sprookje van Roodkapje te schrijven. Hierna lieten een paar deelnemers hun begin van het sprookje horen. Waar het hierbij om ging is dat iedereen vanuit zijn eigenheid, zijn eigen beleving iets inbrengt in het verhaal, waardoor het betekenis krijgt en er een verbinding ontstaat tussen verteller en publiek.

Workshop 'Kennis delen door storytelling' - Nederlandse Kastelen Stichting

Workshop door Chrissy Flohr van de Nederlandse Kastelen Stichting

Chrissy Flohr, marketingmedewerker van de kastelenstichting, gaf een workshop die inging op de mogelijkheden voor kennisdelen door storytelling. De kastelenstichting heeft hier onderzoek naar laten doen en heeft ervaring met deze manier van werken. De workshop werd voornamelijk bezocht door medewerkers van musea en archieven en stadsgidsen die nog weinig ervaring hadden met storytelling.

Na een korte inleiding over de rol van de kastelenstichting als kennisplatform, ging Chrissy in op onderzoek naar diverse methoden die kastelen gebruiken voor kennisoverdracht. Hieruit bleek dat de diversiteit aan toegepaste middelen de afgelopen 15 jaar enorm is toegenomen. Statische presentatie wordt steeds vaker vervangen door meer dynamische vormen. Hierbij wordt vaak levende geschiedenis ingezet. De regionale spreiding bleek enorm. Met name in Gelderland blijkt uitbeelding populair.

Na deze duiding ging Chrissy dieper in op een voorbeeld van levende geschiedenis en storytelling als middel van kennisoverdracht: een fietsroute met een bijbehorende app die de kastelenstichting heeft ontwikkeld. De route leidt langs diverse kastelen. Bij elk kasteel is een verhaal ingesproken door een historisch personage dat een relatie heeft met het betreffende kasteel. Op die manier wordt kennis over het kasteel overgebracht in de vorm van een levensverhaal, verteld in de eerste persoon. De workshopdeelnemers kregen als primeur een verhaal te horen dat was ingesproken door Gottfrid.

Daarnaast presenteerde Chrissy een project voor de aanstaande Dag van het Kasteel. Op acht verschillende locaties, waar ooit een kasteel heeft gestaan, zullen bezoekers worden rondgeleid door een archeoloog en een verteller. Op die manier wordt er geprobeerd om feitelijke informatie en inkleuring daarvan te combineren.

Als opdracht gingen de deelnemers in groepen nadenken over de vraag hoe het thema 75 jaar vrijheid, volgend jaar actueel, ingevuld kan worden met het middel storytelling. Hier kwamen geen concrete plannen uit, maar wel veel concrete vragen over de manier waarop storytelling kan worden toegepast. Helaas was de tijd onverbiddelijk, waardoor niet alle vragen beantwoord konden worden.